КЎЧАНИНГ ҲАҚИ

Бугун юртимиздаги қурилиш-ободонлаштириш ишлари кўриб ҳайратланасан киши. Қай гўшага, қай кўчага бош суқманг — кўркам ва маҳобатли иморатларга, уй-жойларга кўзингиз тушади. Замонавий ва ажиб меъморий ечимлар уйқаш бинолар юртимиз, маҳалламиз, кўчамизнинг кўркига кўрк қўшиши шубҳасиз.
Айрим хонадон эгаларининг кўча дарвозалари олдига “зонтик” аталмиш устунли айвон қилишлари тобора урф бўляпти. Ҳатто бу “шапка”лар кўча четигача етиб бормоқда.
“Бунинг нимаси ёмон, ахир замонавийлик, ёғин-сочину иссиқдан ҳимоя-ку?” дейишингиз бор гап. Бироқ “лекин”и шундаки, “зонтик”ларнинг (аниқроғи, уларнинг устунларининг) меъёрдан ортиқ кўчага чиқиши, йўлни торайишига, ҳаракатланишнинг қийинлашишига олиб келяпти. Айниқса, ҳар қаричи ҳисобда бўлган ички кўчалардаги ҳолат жуда аянчли.
Бундан бир неча йил аввал қўшниларимиздан бири чиройли иморат солди-ю, аммо кўчага, имконияти бўла туриб, биз тилга олаётган устунли “зонтик”ни қилдирмади. Шундоққина томнинг ўзидан мўъжазгина шапкача чиқартирди, холос. Бунинг боисини сўрашганда у раҳматли дадасининг эслатмасини бажарганлигини билдирди. Бу ерда энди қурилиш бошлаган кезда кўпни кўрган отаси унга шундай деган экан: “Болам, уй қурсанг қўшнилардан баланд қурма, кўчага зинҳор-базинҳор устун қўйиб, айвон-шапка чиқарма. Чунки кўча Аллоҳнинг мулки, эл-юртнинг ҳаққи. Бундай қилсанг, Яратганнинг мулкига, одамларнинг ҳаққига тажовуз қилган бўласан”.
Ўша гапни эшитгандан бери ўйланаман: ҳайбатли “шапка” тугул, кўчага ичкаридан оқаваларни чиқариб қўйган, ҳаттоки қўй-қўзилар учун қўра, ҳожатхона қуриб олганларнинг охири не бўларкин?
Маҳалладошимиз, (марҳум) Муқимжон отанинг ажиб феъли бор эди. Кўчадан киришдан аввал оёқ кийимини ерга қайта-қайта қоқиб, сўнг хонадонига қадам босарди. Боисини кейин англадик: отахон кўча тупроғини пойабзалига илаштириб, уйига олиб киришдан, яъни эл-улуснинг мулкини хонадониникига аралашиб кетишидан қўрқар экан.
Замондошим, шу ўринда кўнгилда бир савол туғилди: сиз ҳам кўчадан киришда оёқ кийимингизни қоқиб кирасизми?
Ҳ. Тоҳиров.